Ik ben opdat wij zijn

Enkele weken geleden reikte ik certificaten uit aan twaalf deelnemers aan de opleiding communityprocessing. De driedaagse opleiding gaat over gezamenlijke besluitvorming.  Samen met deze groep verkenden wij drie dagen lang het belang van de minderheid. We ontdekten een werkwijze waarbinnen alle stemmen tellen. Samen deelden we de ambitie dat besluiten van onderop genomen moeten kunnen worden. Samen benoemden we dat iedereen daarbij gelijkwaardig is en recht van spreken heeft. De gedachte lijkt nieuw. Heersend is de mening dat de meerderheid het voor het zeggen heeft. Dat geldt binnen een organisatie net zo goed als binnen de politieke democratie gaat.

In sommige situaties gaan mensen nog een stapje verder. Een aantal organisaties en landen (waaronder ook westerse landen) lijkt hard op weg naar een situatie waarin een klein aantal mensen (autocratie) heerst over hun medeburgers en besluiten neemt over de hoofden van anderen heen. Zelfs ten koste van de meerderheid.

Het nemen van gedragen besluiten is best een dingetje. Voor u maar zonder u is eerder regel dan uitzondering. Wie de macht heeft om besluiten te nemen heeft de mogelijkheid te heersen over de ander. Toch zijn er plekken op deze aarde waar vanuit een diep beleefde democratie mensen geen genoegen nemen met een meerderheid die besluit omdat allen met allen verbonden zijn. Een woord dat daar uitdrukking aan geeft is Ubuntu: ik vertaal dat graag met ‘ik ben opdat wij zijn’. Democratie is dan een ode waarin de stem en de wijsheid van de minderheid meeklinkt.

Het woord ‘dienen’ is in de eerste helft van deze column nog niet gevallen. Schiet het woord ‘heersen‘ hier tekort. Is het mogelijk dat beide woorden samengaan? Sluiten beide elkaar uit? Is het heersen of dienen? Dienen kan denk ik twee kanten opgaan: onderworpenheid en nederigheid. In de eerste betekenis lijkt dienen de ideale tegenpool van heersen. In de tweede betekenis staat dienen haaks op heersen. Nederigheid is een ethisch geladen woord dat niks te maken heeft met zelfverloochening. Bij mij komen tal van beelden naar boven van dienend leiderschap. Leiderschap waarin niet het eigen ego of groep voorop staat maar het omzien naar de geringen, de minderen, de minderheid. Waarmee ik terug ben bij nieuwe vormen van besluitvorming en zeggenschap in onze organisaties en samenlevingen. Wellicht dat dan toch in combinatie met de notie van dienen een nieuwe vorm van heersen mogelijk wordt waarbij iedereen erbij hoort telt en iedereen meedoet?

Ik ben opdat wij zijn. Meer dan ooit.