Sinds 2015 wordt er op drie Amsterdamse scholen geëxperimenteerd met jongerenrechtbanken. Het is een vorm van informele rechtspraak waarbij jongeren elkaars gedrag beoordelen. Niet om elkaar straf te geven, maar om volgens een gerichte procedure zelf conflicten op te lossen volgens de principes van het herstelrecht die zich in een bepaalde gemeenschap (bij voorbeeld op school of in de buurt) hebben voorgedaan.
De pilot die loopt tot juni 2018 heeft vier doelstellingen:
- Jongeren nemen verantwoordelijkheid voor hun handelen en herstellen de schade en het leed dat daardoor is veroorzaakt zoveel mogelijk zelf (verantwoordelijkheid en herstel)
- Jongeren leren op een actieve en positieve manier het rechtssysteem en zijn deelnemers kennen (kennis en rolmodellen)
- Jongeren leren sociale vaardigheden zoals organiseren, presenteren, motiveren en beslissen (leren en groeien)
- Jongeren ontwikkelen commitment ten aanzien van de gemeenschap waarin zij leven (sociale cohesie en commitment)
Er is een training en draaiboek ontwikkeld en groepen leerlingen zijn opgeleid om zelf alle rollen die zich voordoen (rechter, advocaat beschuldigde, advocaat benadeelde, aanklager namens de school) te vervullen. Die rollen vervullen zij bij toerbeurt en in afwisseling.
Inmiddels zijn meer dan 30 zaken (zowel echte zaken als oefenzaken) afgehandeld en wordt de praktijk doorontwikkeld.
Een artikel in de Volkskrant van Rik Kuiper besteedde op 28 april 2016 aandacht aan de jongerenrechtbanken.
Jongerenrechtbanken functioneren overigens in de Verenigde Staten al jaren met succes en heten daar ‘youth courts’. Een van de Youth Courts, in Red Hook, New York City, diende voor de Nederlandse oprichters als inspiratiebron.
