Misdaad en Mededogen

Disa Jironet schreef een mooi en inspirerend boek.

Haar publicatie ‘Misdaad en Mededogen – Op zoek naar de mens in het Nederlandse strafrecht’ die eind september verscheen verdient dan ook alle lof. Het is een mustread voor alle betrokkenen in het strafrecht. En dat geldt juist in tijden van schijnbare verharding van dat strafrecht. Het boek is goed leesbaar en snijdt het strafrecht op essentiële zaken aan. Mensen zijn er niet voor het recht, het recht is er voor de mensen.

Jironet bouwt haar betoog op via zes narratieven. Dat zijn die van de dader, de nabestaande, de officier van justitie, de rechter en de straf. Een slotbeschouwing over de toekomst van het strafrecht completeert haar werk.

Perspectief
Jironet gebruikt mededogen als leidraad voor haar boek en dat maakt het sterk. Howard Zehr, een van de grondleggers van het herstelrecht in de USA zei ooit dat het gaat om anders kijken: ‘changing lenses’ (2011). Dat is precies wat dit boek doet. Het biedt de lezer een kanteling in perspectief. Het laat ook zien hoe een officier van justitie als Jironet die kanteling in haar werk toepast. Daarmee levert zij geen bijdrage vanaf de zijlijn (die verschijnen mijns inziens teveel). maar vanuit het rechtsbedrijf zelf. Verandering is mogelijk in het hart van het recht.

Moreel handelen
Volgens Jironet gaat het strafrecht over moreel handelen. Dat moreel handelen kan niet zonder gevoelens te doorgronden. Maar dat betekent niet in die gevoelens te blijven hangen. Ziedaar het verschil tussen medelijden en mededogen. Mededogen is dan gevoel en pijn, lijden een veilige plek geven in het leven. Voor het werk van Jironet is dat onder meer de rechtzaal. Aan de hand van verhalen maakt zij duidelijk hoe ook een strafrechtzitting plek biedt voor oprechte aandacht. Oprecht is: vanuit de grondtoon ‘ik ben omdat wij zijn’.

Narratieven
Jironet raakt voor mij met haar betoog rechtstreeks aan de mogelijkheden die de strafzitting biedt voor herstelrechtelijk denken. Het mooie is dat ze niet ‘categoriseert’ of labelt maar blijft beschrijven hoe zij haar werk doet. Zij vertelt hoe zij zich zowel in haar boek als in haar werk laat leiden door narratieven. In die narratieven is zowel plaats voor pijn en lijden als voor positieve zelfreflectie. Of zoals het in één van de citaten klinkt: “u heeft mij toen een kans gegeven en sindsdien voel ik dat ik mijn keuzes aan mezelf moet kunnen verantwoorden”.

Strafdoelen
Het boek vraagt mijns inziens om een meer systematische herbezinning op het strafrecht zowel vanuit strafdoelen (Jironet raakt daar ook aan) als vanuit het sanctiearsenaal gedacht (onder meer terugdringen kortdurende detentie). Binnen het programma Changing Justice Gears (2020-2023) dat ik samen met Jacques Claessen en Suzan Verberk mag trekken de komende drie jaar geven we daar juist vorm aan. En daarbij laten we ons graag inspireren door verhalen als die van Jironet.

Misdaad en Mededogen – Op zoek naar de mens in het Nederlandse strafrecht is verschenen bij: Ambo|Anthos (2020)